Het Einde van Pax Americana - Tijd voor digitale soevereiniteit

Status: Concept

Deze blog is nog in concept-fase en wordt mogelijk nog aangepast voor publicatie.

Er was een tijd dat we blindelings vertrouwden op Amerikaanse techgiganten en de stabiliteit die de VS wereldwijd bood. Die tijd is voorbij. De vraag is niet langer of we Big Tech kunnen vertrouwen - maar of we het Witte Huis kunnen vertrouwen.

De Wereld is Veranderd

Van Vertrouwen naar Twijfel

Vroeger:

• Amerika als hoeder van internationale orde
• Big Tech als betrouwbare partner
• Juridische zekerheid via verdragen
• Stabiel tech-ecosysteem

Nu:

• Trump-administratie ondermijnt internationale orde
• Big Tech als geopolitiek wapen
• Juridische continuïteit in gevaar
• Onvoorspelbaar tech-landschap

De verschuiving: Het gaat niet meer om of een tech-bedrijf ethisch is, maar of we een hele natie kunnen vertrouwen als hoeder van onze data en infrastructuur.

Het Internationaal Strafhof: Een Wake-up Call

De Feiten

Wat gebeurde:

• Het Internationaal Strafhof in Den Haag
• Onderzoekt mogelijke oorlogsmisdaden
• Microsoft levert cloud-diensten aan het hof
• Witte Huis is het niet eens met onderzoek

Microsoft's actie:

• Op verzoek van het Witte Huis
• Zonder enige rechterlijke tussenkomst
• Stopt dienstverlening aan het ICC
• Contract eenzijdig verbroken

Wat Dit Betekent

Glashelder voorbeeld dat:

• Niet juridische kaders, maar politieke wil bepaalt toegang
• Contractuele afspraken betekenisloos zijn
• Amerikaanse bedrijven gehoorzamen aan Witte Huis boven internationale verdragen
• Digitale diensten een politiek wapen zijn

Dit is niet hypothetisch - dit is gebeurd.

Amerikaanse Technologie als Politiek Wapen

De Realiteit

Toegang tot Amerikaanse tech is geen:

• Markt-gedreven relatie
• Juridisch verankerd recht
• Betrouwbare handelsrelatie

Maar:

• Geopolitiek schaakstuk
• Politiek drukmiddel
• Strategisch wapen

Recente Voorbeelden

Handelsoorlog:

• Tarieven op Europese goederen
• Tech-export restricties
• "America First" beleid
• Onvoorspelbare beleidswisseling

NAVO-Twijfels:

• Openlijke vragen over Article 5
• Dreiging om bondgenoten niet te verdedigen
• Onderhandelingen als chantage

Groenland Dreigement:

• Openlijke dreigementen richting Denemarken
• Strategisch bondgenoot onder druk
• Europa's veiligheid als onderhandelingsmassa

Patroon: Amerika ziet bondgenoten als ondergeschikten, niet als partners.

Juridische Continuïteit in Gevaar

Het Rechtssysteem Ondermijnd

Trump's acties:

• Rechters ontslagen
• Beroepshoven gepolitiseerd
• Independence van justitie aangetast
• Rule of law onder druk

Gevolg:

• Juridische voorspelbaarheid verdwenen
• Contractuele zekerheid illusoir
• Rechtsgang niet meer betrouwbaar

Safe Harbor 2.0 komt er aan

Privacy Shield / Safe Harbor:

• Verdragen voor data-overdracht EU-VS
• Meerdere keren al ongeldig verklaard
• Huidige constructie wankel
• Kwestie van tijd tot volgende ondergang

Met huidige Amerikaanse koers:

• Nieuwe verdragen nog zwakker
• Compliance onmogelijk te garanderen
• Juridische basis wegvalt

Europa kan niet blijven bouwen op zand.

Van Handelso

rlog naar Economische Oorlogvoering

Continue Economische Spanning

Niet incidenteel, maar structureel:

Handelstarieven:

• Willekeurig opgelegd
• Zonder consultatie
• Als straf of drukmiddel
• Onvoorspelbaar en fluctuerend

Tech-Restricties:

• Export controls
• Technology transfers geblokkeerd
• Strategische tech als wapen

Economische Chantage:

• "Betaal meer voor defensie"
• "Koop meer Amerikaanse producten"
• "Of anders..."

Europa als Speelbal

We zijn niet partner, maar:

• Onderhandelingsmassa
• Cashcow
• Strategisch ondergeschikt
• Te klein om alleen te staan (denken zij)

Tijd om te bewijzen dat dat niet zo is.

Wat Dit Betekent Voor Digitale Diensten

De Risico's zijn Reëel

Scenario 1: Politieke Onenigheid

EU besluit X
   ↓
VS is het er niet mee eens
   ↓
Witte Huis: "Microsoft, Google, Amazon - stop diensten aan EU-instantie Y"
   ↓
Services worden uitgezet
   ↓
Kritieke overheidssystemen down

Dit is geen sciencefiction. Dit is gebeurd met het ICC.

Scenario 2: Handelsconflict

EU legt antitrust boete op aan Amerikaanse big tech
   ↓
VS vergeldingsmaatregelen
   ↓
Cloud services voor EU duurder of beperkt
   ↓
Europese overheid betaalt of wijkt uit

Scenario 3: Datasoevereiniteit

EU vraagt data-lokalisatie
   ↓
Amerikaanse bedrijven weigeren
   ↓
Witte Huis: "Dit is economische oorlogsvoering"
   ↓
Sancties, restricties, escalatie

We Kunnen Niet Doorb lijven Bouwen op Amerikaanse Cloud

Het is niet meer de vraag:

• Of Microsoft betrouwbaar is
• Of Google ethisch handelt
• Of Amazon veilig is

Het is de vraag:

• Of het Witte Huis de internationale rechtsorde respecteert (nee)
• Of Amerika Europa als gelijkwaardige partner ziet (nee)
• Of we kunnen vertrouwen op juridische stabiliteit (nee)

Hoe Reageren We? Op Alle Niveaus

Dit is Geen Simple Switch

De weg naar digitale soevereiniteit is complex en gelaagd. We moeten op drie niveaus actie ondernemen:

Europees Niveau: Gezamenlijke Standaarden

Wat Europa moet doen:

1. Investeren in Eurostack

• Eigen cloud-infrastructuur (Gaia-X uitbouwen)
• Europese AI-modellen (niet alleen Mistral)
• Open source alternatieven voor big tech
• Gedeelde financiering

2. Juridisch Kader

• Data Act en Digital Markets Act handhaven
• Interoperabiliteit afdwingen
• Vendor lock-in tegengaan
• Soevereiniteit verankeren

3. Strategische Allianzen

• Samenwerking met gelijkgestemde landen
• Tech-partnerships buiten VS om
• Diversificatie van dependencies

Nationaal Niveau: Eigen Infrastructuur

Wat Nederland moet doen:

1. Investeren in Kennis

• AI-competenties opbouwen
• Cybersecurity versterken
• Open source expertise
• Tech-talenten behouden/aantrekken

2. Infrastructuur Ontwikkelen

• Nationale cloud-capaciteit
• Overheids-datacenters
• Redundantie en backup
• Onafhankelijkheid garanderen

3. Beleid Aanpassen

• "Cloud-first" niet meer default
• "Soeverein-first" als uitgangspunt
• Risico-beoordeling geopolitiek
• Exit-strategieën verplicht

Lokaal Niveau: Praktische Stappen

Wat gemeenten kunnen doen:

1. Bewuste Keuzes

• Bij aanbesteding: soevereiniteit meewegen
• On-premise oplossingen overwegen
• Open source prefereren
• Lokale hosting

2. Common Ground Omarmen

• Deelnemen aan open source ontwikkeling
• Kennis delen tussen gemeenten
• Gezamenlijk bouwen
• Hergebruiken in plaats van opnieuw kopen

3. Experimenteren en Leren

• Pilots met Europese tech
• Open source alternatives testen
• Kennis opbouwen
• Successen delen

Samenwerking is Cruciaal

Geen enkele gemeente, geen enkel land kan dit alleen.

Het Ecosysteem

Europees Niveau
    ↓ Standaarden, financiering, juridisch kader
Nationaal Niveau
    ↓ Infrastructuur, kennis, beleid
Lokaal Niveau
    ↓ Implementatie, experimentatie, feedback
    ↑ Lessons learned, requirements, use cases
Nationaal Niveau
    ↑ Bundeling, opschaling, consolidatie
Europees Niveau

Bottom-up én top-down moet samenkomen.

Common Ground als Model

Nederland heeft een voorsprong:

• Common Ground als proven concept
• Gemeenten werken al samen
• Open source als uitgangspunt
• Hergebruik in plaats van vendor lock-in

Dit model kan Europees worden uitgerold.

Economische Kansen

Dit is niet alleen defensief - het biedt ook kansen.

Europese Tech-Sector

Door te investeren in eigen tech:

• Nieuwe banen in Europa
• Europese tech-champions
• Innovatie die aansluit bij onze waarden
• Economische groei

Minder Afhankelijkheid = Lagere Kosten

Nu:

• Betalen voor Amerikaanse cloud
• Vendor lock-in = prijsopdrijving
• Exit moeilijk en duur

Straks:

• Eigen infrastructuur
• Competitie tussen providers
• Exit altijd mogelijk
• Lagere totale kosten

Innovation Hub

Europa kan worden:

• Hub voor privacy-first tech
• Leader in ethical AI
• Centrum voor open source
• Alternatief voor Silicon Valley én China

Kritische Vragen

Is Dit Anti-Amerikaans?

Nee. Dit is pro-Europees.

We waarderen nog steeds:

• Amerikaanse innovatie
• Wetenschappelijke samenwerking
• Culturele uitwisseling
• Transatlantische vriendschap

Maar we kunnen niet meer:

• Blind vertrouwen
• Volledig afhankelijk zijn
• Onze veiligheid en soevereiniteit uitbesteden

Kunnen We Dit?

Ja.

Europa heeft:

• Technische expertise
• Financiële middelen
• Grote markt (500 miljoen mensen)
• Democratische waarden als USP

We missen alleen:

• Politieke wil
• Urgentiebesef
• Gecoördineerde actie

Die moeten we NU ontwikkelen.

Is Dit Niet Te Laat?

Nee - maar de tijd dringt.

Als we NU beginnen:

• 2025-2027: Fundament leggen
• 2027-2030: Uitrollen en opschalen
• 2030+: Soevereine digitale infrastructuur

Als we blijven afwachten:

• Afhankelijkheid groeit
• Opties verdwijnen
• Herstel wordt onmogelijk duur

Conclusie: No Way Back

Het einde van Pax Americana dwingt ons om onze eigen weg te kiezen.

Voor Nederland en Europa betekent dit:

• Tijd voor een eigen open source koers
• Tijd voor een Eurostack
• Tijd om digitale soevereiniteit serieus te nemen

Niet omdat we dat per se willen, maar omdat we niet anders meer kunnen.

De vraag is niet óf we dit moeten doen, maar hoe snel we kunnen beginnen.

Want de wereld wacht niet. En iedere dag dat we uitstellen, wordt de kloof groter en de afhankelijkheid dieper.

Begin klein, werk lokaal, verbind nationaal, denk Europees.

Maar begin - en begin nu.

---

Volgende blog: Van Pax Americana naar Eurostack - Hoe Europa zijn eigen weg vindt

Gerelateerd: Gaia-X | Common Ground